Από τη σημερινή (μικρή) βόλτα στις Φυλακές των Καλογέρων.
Λίγα λόγια για τις Φυλακές των Καλογέρων
Νοτιοδυτικά της μονής Ρουσάνου και στη βορειοδυτική πλευρά του Στύλου Σταγών, δηλαδή του Αγίου Πνεύματος, βρίσκεται ένα τεράστιο σπήλαιο με τριγωνικό σχήμα, ύψους περίπου 60 μέτρων. Πρόκειται για τις Φυλακές των Καλογέρων. Σήμερα δεν συναντάμε παρά υπολείμματα παλαιότερων κτισμάτων.
Στις Φυλακές των Καλογέρων πήγαιναν είτε εκούσια είτε ακούσια, μετά από υπόδειξη των πνευματικών τους, όσοι μοναχοί του Στύλου ή και των υπολοίπων μετεωρίτικων μονών είχαν υποπέσει σε κάποιο παράπτωμα πνευματικής ή ηθικής φύσης.
Δεν έχει βρεθεί όμως μέχρι τώρα κανένα έγγραφο στα μετεωρίτικα χειρόγραφα που να δείχνει ότι κάποιος μοναχός έχει λάβει το επιτίμιο εγκλεισμού του στις Φυλακές των Καλογέρων. Πιθανόν να πήγαιναν σ' αυτές μόνο μοναχοί του Στύλου Σταγών, όπως πιθανολογεί και ο ελληνομαθής ρώσος αρχιμανδρίτης και περιηγητής Πορφύριος Uspenski (Порфирий Успенский).
Στα 1782 ο μοναχός Παρθένιος από την Ελασσόνα δημιούργησε μια ενδιαφέρουσα χαλκογραφία των Μετεώρων, στην οποία απεικονίζεται ο γιγάντιος Στύλος Σταγών και στη βορειοανατολική πλευρά του είναι σχεδιασμένο το σπήλαιο των Φυλακών.
Ο Πορφύριος Uspenski, που περιόδευσε στις μονές των Μετεώρων τον Απρίλιο του 1859 μάς περιγράφει το σπήλαιο: «Έβλεπα ένα τρίγωνο κατά την είσοδο και επάνω από την είσοδο μέσα υπήρχε μία μεγάλη σπηλιά, όπως αυτή της Δρακοσπηλιάς. Επάνω από την σπηλιά στα πλαϊνά της υπήρχαν μικρές σπηλίτσες διαφορετικών μεγεθών. Τις μέτρησα και τις βρήκα δεκατέσσερις. Προς όλες τις σπηλιές υπήρχαν δρομάκια, όπου φαίνονται ακόμη οι σχισμές και τα δοκάρια. Εκεί ήταν έγκλειστοι οι στυλίτες μοναχοί, οι όποιοι είχαν πέσει σε κάποιο παράπτωμα. Η ίδια είσοδος είχε παλαιότερα ένα τοίχο, τα ερείπια του οποίου φαίνονται ακόμη και σήμερα. Επάνω από την είσοδο είχε κτιστεί μία μικρή εκκλησία, η οποία υπήρχε έως το έτος 1751, όπου ο ιερέας Ρίζος ζωγράφισε την εικόνα της Παναγίας, την οποία αφιέρωσε στη μονή Ρουσάνου. Φαίνεται, επίσης, μία κόγχη που υπήρχε το Ιερό Βήμα και κάποιες εσοχές στον βράχο απ’ όπου οι φυλακισμένοι παρακολουθούσαν την Θεία Λειτουργία. Στην έξοδο υπήρχε μία κοιλότητα που έμοιαζε σαν καθρέπτης ή σαν βαθύ πιάτο· έκει έμενε ο φύλακας. Τώρα η «Φυλακή» είναι κενή και οι ποιμένες βόσκουν τα αιγοπρόβατά τους».
Μαθαίνουμε λοιπόν πως η μονή είχε δεκατέσσερα μικρότερα σπήλαια και υπήρχε σ' αυτή ναός, η Παναγία των Φυλακών. Μάλιστα ο Πορφύριος Uspenski είδε στη μονή Ρουσάνου εικόνα της Παναγίας με την εξής σημείωση: «Ιστορήθηκε το έτος 1751 για τον ναό της μονής των Φυλακών διά χειρός Ρίζου ιερέως, κατόπιν παραγγελίας των ιερομονάχων των Φυλακών Βησσαρίωνος και Δαμασκηνού». Πιθανώς αυτοί ήταν πνευματικοί επιστάτες και εξομολόγοι.
Ο γάλλος αρχαιολόγος, αρχαιοδίφης και περιηγητής Léon Heuzey περιόδευσε το καλοκαίρι του 1858 στη Θεσσαλία και μεταξύ άλλων έντεκα μονών, για τις οποίες έλαβε γνώση από προφορικές μαρτυρίες, αναφέρει και το μονύδριο με την ονομασία Ογλάς.
Αν συνδυάσουμε την πληροφορία του περιηγητή Léon Heuzey για την ονομασία Ογλάς με την πληροφορία του αρχιμανδρίτη και περιηγητή Πορφύριου Uspenski πως το 1858 η «Φυλακή είναι κενή και οι ποιμένες βόσκουν τα αιγοπρόβατά τους» και γνωρίζοντας πως στα τουρκικά υπάρχει η λέξη oğlak, που σημαίνει κατσικάκι, τότε συμπεραίνουμε πως η εναλλακτική -και σπάνια- ονομασία της μονής, Ογλά, θα καθιερώθηκε γιατί απ' τα μέσα του 19ου αιώνα και ίσως πιο πριν το μονύδριο θα είχε ερημώσει και θα είχε μετατραπεί από τους ντόπιους σε ποιμνιοστάσιο για τα κατσίκια που θα ανέβαζαν στο βράχο του Στύλου για να φάνε. Όσο περίεργο κι αν φαίνεται, τα κατσίκια είναι δεινοί αναρριχητές και ανεβαίνουν συχνά στα βράχια (ή τα ανεβάζουν οι βοσκοί) στη Σουρλωτή, στο Μόδι, στο Άγιο Πνεύμα, στην Αϊά κ.α., όπου βρίσκουν τρυφερό χορτάρι για βόσκηση.
Τον Φεβρουάριο του 1995 με την 19/5.2.1995 πράξη του μητροπολίτη Σταγών και Μετεώρων Σεραφείμ το σπήλαιο της Παναγίας των Φυλακών έγινε μετόχι της μονής Ρουσάνου.
Σχόλια